بررسی ریشه ای کلمه دادا

بررسی ریشه ‌ای کلمه دادا

بررسی ریشه ای کلمه دادا.  دادائیسم جنبشی بود که در واکنش به هرج و مرج، وحشت، ویرانگی واضطراب ناشی از جنگ جهانی اول در اروپا پدید آمد. این مکتب در سال۱۹۱۶ در شهر زوریخ در کشور سوئیس توسط هوگو بال، شاعر و نویسندهآلمانی در کاباره ولتر به وجود آمد. کاباره ولتر یک باشگاه شبانه در زوریخ بود که توسط هوگو بال با همکاری امی هنینگز در سال ۱۹۱۶ برای فعالیتهای هنری_سیاسی تأسيس شد. از دیگر بنیان‌گذاران کاباره ولتر می‌توان به مارسل یانکو، تریستان تزارا، سوفی تویبر آرپ و ژان آرپ اشاره کرد. 

ریشه و خاستگاه کلمه دادا نامشخص است. برخی در  بررسی ریشه ای کلمه دادا بر این باورند که این یک واژه پوچ و بی‌ معنی است. برخی دیگر معتقدند به علت استفاده مکرر کلمه دادا توسط مارسل یانکو و تریستان تزارا به معنای “بله،بله” در زبان رومانیایی سرچشمه می‌گیرد. عقیده دیگر این است که کلمه “دادا” در یکی از جلسات این گروه  مطرح شده؛ زمانی که یک چاقو در فرهنگ لغت فرانسوی به کلمه دادا به معنی “اسب اسباب‌ بازی” اشاره می‌کرد. همچنین دادا در زبان آفریقایی به “دم گاو” ترجمه شده است.

مکتب دادا به علت جنگ جهانی اول و واکنش نسبت به پیامد و وحشت ناشی از جنگ، تمامی مرز‌ها و قراردادهای متعارف عقلانی، هنری، سیاسی، اجتماعی و اخلاقی را زیر سوال می‌برد و به چالش می‌کشد. دادائیسم تاکید زیادی بر عنصر تصادف دارد که این موضوع در اکثر آثارآن و حتی نامگذاری مکتب قابل مشاهده است.

ادبیات و شعر:

دادائیست‌ها شیوه خاص و عجیبی برای نویسندگی و سرودن شعر داشتند؛ آن‌ها کلمات مجلات و روزنامه‌ها را می‌بریدند و به صورت نامرتب و تصادفی کنار هم قرار می‌دادند؛ در نتیجه یک مطلب نامفهوم و بی‌معنی و پدید می‌آمد.

بررسی ریشه ای کلمه دادا در سینما:

سینمای دادائیست‌ها ضد روایت بود. آن‌ها از ریتم تند و تحرک زیاد تصاویر استفاده می‌کردند.

از اولین فیلم های این مکتب، فیلم “بازگشت به عقل” از “من ری” است. عنصر تصادف نقش بسیار مهمی در این اثر داشته زیرا این فیلم در ۲۴ ساعت ساخته شده‌است.

فیلم “باله مکانیکی” اثر فرنان لژه است. در این فیلم فرنان لژه با کنار همقرار دادن اشیایی مانند در قابلمه و قطعات ماشین و تصاویری ازنقاشی‌های خودش به صورت ریتم آهنگین فیلم ساخته است. به علت علاقه فرنان لژه به چارلی چاپلین، فیلم باله مکانیکی با تصاویری انتزاعی از چارلی چاپلين آغاز و تمام می‌شود.

از دیگر فیلم های این مکتب، فیلم “آنتراکت” از رنه کلر است که در آن فرانسیس پیکابیا، اریک ساتی، من ری و مارسل دوشان بازی می‌کنند. این فیلم “بیانیه سینمای پیشرو” و “پیشگام سینمای سورئالیستی” شده.

مارسل دوشان با همکاری من ری فیلمی از مجسمه های متحرک به نام“سینمای آنمیک” ساختند که در آن صفحات مدور گردان انتزاعی وصفحاتی که روی آن جملات فرانسوی نوشته شده؛ نمایش داده می‌شود.

هنر‌های تجسمی:

در بررسی ریشه ای کلمه دادا باید به نقاشان دادائیسم اشاره کرد. نقاشان دادائیسم با کنار هم قرار دادن عناصر و اشکال بی‌ ربط به صورت نامرتب و تصادفی اثر خلق می‌کردند. حتی برخی از هنرمندان با انجام تغییر و اضافه کردن عناصر جدید به آثار هنرمندان و مکاتب پیش ازخودشان دست به خلق اثر می‌زدند.

مارسل دوشان،نقاش و مجسمه‌ساز فرانسوی با اضافه کردن سیبیل به تابلو مونالیزا از داوینچی، اثری جدید خلق کرد.

همچنین دوشان مجموعه‌ ای تحت عنوان “حاضر آماده‌ها” دارد. او در اینمجموعه با تغییر، امضا و حتی نام‌ گذاری اشیا، آن‌ها را به اثر هنری تبدیل می‌کند. یکی از معروف ترین این اشیا اثر “چشمه” نام دارد. دوشان برای خلق این اثر از یک توالت استفاده کرده و آن را با R.Mutt امضا کرده. اثر“چشمه” در هنر قرن بیستم یک نقطه عطف محسوب می‌شود.

دادائیست‌ها با الهام از تکنیک کلاژ، تکنیک “کلاژ شانس” ابداع کردند؛ آن‌ها تکه های کاغذ را روی یک صفحه بزرگ به صورت تصادفی و نامرتب می‌انداختند و آن را در همان جا می‌چسباندند.

هانا هوچ هنرمند آلمانی، یکی از پیشگامان فتومونتاژ و فتوکلاژ است. فتومونتاژ “بریده شده با چاقوی آشپزخانه” در اولین نمایشگاه دادائیسم در ۱۹۲۰ به نمایش گذاشته شد.

جنبش دادائیسم با اینکه عمر کوتاهی داشت و واکنشی نسبت به تأثیرات و ویرانگری های جنگ جهانی اول بود؛ تأثیر بسزایی در تفکر و خلاقیت هنرمندان بعد از خود گذاشت. به طوری که زمینه‌ساز تشکیل مکتب سورئالیسم شد.

یادداشتی از نازنین حبیبی