شخصیت زن در آثار سیمین دانشور
شخصیت زن در آثار سیمین دانشور _ نقد هنری
شخصیت زن در آثار سیمین دانشور _دنیا به زن های مقاوم نیاز دارد ! زن هایی که بی توجه به محیط پیرامون شان، مشتاق، سرزنده و پرانرژی هستند ؛ زن هایی که از گفتن حقیقت یا بیان اعتقاداتشان نمیترسند سرشار از استعداد، عاطفه و مهربانی هستند خودشان را با مردها مقایسه نمیکنند یا با سایر زن‌ها نمیجنگند، بلکه همه انسان ها را همانطور که هستند، میبینند و همواره در جست و جوی زندگی بهتر و عشق پایدار هستند …!
کتاب “زن ایده آل” اثر ماری_فرلئو
سیمین دانشور از بزرگان داستان نویسی ایران «در سال ۱۳۰۰، در شیراز متولد شد. او سومین فرزند دکتر محمدعلی دانشور و مادری نقاش به نام قمرالسلطنه حکمت بود»
آثار او عبارت اند از:
آتش خاموش (۱۳۲۷)، شهری چون بهشت (۱۳۴۰)، سووشون (۱۳۴۸)، چهل طوطی (۱۳۵۱)، به کی سلام کنم؟ (۱۳۵۹)، غروب جلال (۱۳۶۰)، جزیره سرگردانی (۱۳۷۳)، از پرنده‌های مهاجر بپرس (۱۳۷۶)، ساربان سرگردان (۱۳۸۰). همچنین کوه سرگردان، عنوان رمانی از سیمین دانشور است که طبق گزارش به دست آمده دست نویس آن از سال ۱۳۸۶ تاکنون پیدا نشده و انتشار نیافته است.
سیمین دانشور را به حق می‌توان فاتح رمان نویسی معاصر فارسی دانست. تا جایی که هیچ منتقد و یا پژوهشگر ادبیات معاصر فارسی را نمی‌توان یافت که اهل قلم باشد و از وی سخن به میان نیاورد. علاوه بر اینکه رمان سووشون وی پرخواننده ترین رمان ایرانی بوده، ساربان سرگردان وی نیز بی‌سابقه‌ترین شمارگان چاپ را (۸۸۰۰۰ نسخه در چاپ اول) به خود اختصاص داده است.
آثار ایشان نمای آزادی را در خود دارد که این امر در کتاب سووشون بازنمود بیشتری دارد. علاوه بر تمامی اینها، برخی واقعیت های اجتماعی به قدری با حقیقت همسو هستند که بی درنگ پذیرفته میشوند و از جمله این حقایق به فقر اشاره می‌شود که در داستان های ایشان بروز اجتماعی آن مشهود است. هرچند دانشور از طبقه اشراف جامعه بود، اما نگاه او به قشر فرودست، چنانکه از آثارش پیداست، نگاهی از سر تفریح و دلسوزی نبوده بلکه بر آنچه بر این طبقه از جامعه می گذشته نگاهی روشن و منطقی داشته است.
یأس و نومیدی، از نتایج ناگزیر جنگ است که دانشور آن را تجربه کرده است. دانشور می‌گوید:
«بشر فعلی، انسان بدبختی است. مرتب آشوب، ترور و وحشت جنگ اتمی بالای سر آدم آویخته شده، ترس و دلهره دیگر جزء ذات آدمی شده و برای خودش اصالتی پیدا کرده است.»
امید و شوق رسیدن به آرزوهاست که آدمی را زنده و پویا نگاه می دارد. اگر انسان امیدی به آینده روشن نداشته باشد آینده برای او مبهم و ناخوشایند است. دانشور حجت را درباره امید بر همگان آنجا تمام می‌کند که از قتل یوسف به‌عنوان پیروزی خیر و یک حرکت نمادین و انقلابی یاد می‌کند. امید دانشور به پیروزی خیر در نقطه ختام داستان نیز تکرار می‌شود(سووشون)
نقش زن در آثار سیمین دانشور:
داستان‌نویسی که دانشور آغازکننده آن بوده، به‌عنوان نمادی از هویت زن ایرانی است که در برابر جامعه سنتی قد علم می‌کند تابوها را می‌شکند و از مرزهای تعریف شده می‌گذرد و علاوه بر همه اینها با خلق شخصیت‌هایش این مجال را به خواننده می‌دهد تا با او در نقد مضامین و معضلات اجتماعی سهیم شود.
در اغلب داستان‌های سیمین دانشور زنان مثل مردان، تحصیلات و آگاهی‌شان بالاست؛ مثل یوسف و زری در سووشون. زنان در داستان‌های «بی‌بی شهربانو، مردی که برنگشت، یک زن با مردها، عید ایرانی‌ها، مردها عوض نمی‌شوند و سووشون» خانه‌دار و در داستان‌های «صورتخانه، مدل، زایمان، سرگذشت کوچه و …» کارمندند. داستان سووشون، داستان زنانی‌ست که وجودشان در کنار مردان روح مانند است و دیده نمی‌شود . برای اولین باردر ادبیات زنان، مسائل اجتماعی و سیاسی از زوایای زن به تصویر کشیده میشد. به این ترتیب دانشور براینخستین بار پیوند میان ادبیات زنان و جایگاهشان را در جامعه ایران ترسیم کرد.
همچنین دانشور در داستان «تصادف» به زندگی قسطی قشر کارمند و فساد می‌پرداز. مجموعه داستانی «به کی سلام کنم» در دهه ۵۰ و وقایع سیاسی آن زمان با مضمون روند مدرنیزاسیون در جامعه زنان نوشته است.
زنان در داستان‌های «ساربان سرگردان» و «جزیره سرگردانی» ناخودآگاه وارد مسائل سیاسی میشوند و خود را درگیر می‌کنند. این داستان‌ها بحبوبه انقلاب را به تصویر می‌کشند و زنان خود را در عرصه اجتماعی و سیاسی محک می‌زنند.
در پایان، دانشور با نگرشی انسان گرایانه و آرمانی، به ترسیم سیمای ناهمگون و پیکره بیمار جامعه ایرانی در گذشته می‌پردازد و می‌کوشد عوامل و ریشه‌های تبعیض طبقاتی، فقر فرهنگی، ظلم و ستم، فقدان بینش لازم سیاسی و حتی وابستگی های سیاسی کشور به استعمار جهانی را معرفی کند.
یادداشتی از فریدا عبدالوهابی
